---

چکیده: یکی از مراکز عمده مصرف آب کلان شهرها می‏باشند. راهکارهایی همانند جمع‏آوری و استفاده کردن از بارش‏ها و همچنین چند باره استفاده کردن از آب می‏توانند کمک شایانی به رفع مشکل کم آبی در کلان شهرها داشته باشند. برای جمع‏آوری بارش‏ها می‏بایست از سامانه سطوح آبگیر استفاده نمود. اساسی‏ترین مشکلی که بر سر راه فراگیر شدن سامانه سطوح آبگیر بام قرار دارد این است که در فصول گرم و خشک که مقدار مصرف آب حداکثر می‏گردد، به دلیل عدم وجود بارش، این سامانه‏ها به کلی ناکارآمد و بلا استفاده می‏باشند. در این طرح راهکاری عملی و اجرایی شده جهت ارتقای سامانه‏های سطوح آبگیر بام برای برطرف کردن این ضعف اساسی با قرار دادن دو سینک در آشپزخانه هر واحد از این مجتمع مسکونی، ارایه شده است. مزیت دیگر این سامانه ارتقا یافته نسبت به سامانه‏های معمول این است که در سامانه‏های معمول چنانچه به ازای مساحت ثابت بام، تعداد طبقات مجتمع افزایش یابد سهم هر واحد از آب جمع‏آوری شده کاهش می‏یابد ولی در سامانه ارتقا یافته این کاهش نامحسوس خواهد بود. سایر مشکلات مربوط به ایجاد این سامانه‏ها همانند استفاده از مخازن بزرگ، هزینه بر بودن اجرای سطوح شیبدار برای سازندگان و مادام‏العمر نبودن این سامانه‏ها نیز تا حد خیلی زیادی تعدیل گردیده‏اند.

---

چکیده کمبود آب مشکلی است که در مناطق خشک و نیمه خشک دنیا موجب شکننده شدن شرایط زیستی شده است. با توجه به وقوع بارش در زمان‌های محدود در این مناطق، ارائه راهکارهایی برای بهره‌برداری از آب باران دغدغه بسیاری از سکنه و مدیران این مناطق می‌باشد. برای انتخاب روش مناسب جهت استحصال آب و نیز محل مناسب برای هر روش تعاریفی ارایه شده است که با توجه به شرایط محیطی انتخاب می‌گردد. در این تحقیق به منظورتصمیم‌گیری در خصوص مکانیابی مناسب اجرای پروژه‌های پیتینگ، فاروئینگ، بانکت‌بندی از داده‌های مکانی متعدد نظیر داده‌های پوشش گیاهی، خاکشناسی، توپوگرافی ، بارندگی و ... به کمک فرایند تحلیل سلسله مراتبی در سه مرحله مورد استفاده قرار گرفت. لازم به ذکر است که پردازش داده‌های مکانی در محیط نرم افزار Arc GIS انجام شده است. مرحله اول شامل تعیین سطوح سلسله مراتبی متشکل از هدف، معیارها و زیرمعیارها است. طی مرحله دوم، استانداردسازی عوامل و وزن‌دهی معیارها و زیر معیارها بر اساس تحلیل سلسله مراتبی و مقایسات زوجی معیارها و زیرمعیارها با ارزش‌های ارجحیتی ۱ تا ۹ ، و میزان ناسازگاری مقایسات زوجی معیارهای پروژه فاروئینگ، پیتینگ و بانکت بندی به ترتیب ۰,۰۷، ۰.۰۳ و ۰.۰۴ برآورد شد. این ارقام با توجه اینکه کمتر از ۱/۰ در محیط نرم افزاری Expert Choice محاسبه شد، نشان دهنده صحت وزن‌دهی انجام شده می‌باشند. با توجه به نتایج تحقیق از بین معیارهای مورد نظر معیار توپوگرافی با وزن نرمال ۶۲۹/۰ بیشترین تاثیر و معیار بارندگی با وزن نرمال ۰۵۴/۰کمترین تاثیر را بر مکان یابی اجرای پروژه پیتینگ دارا هستند. از بین معیارهای تاثیر گذار بر مکانیابی اجرای پروژه فاروئینگ، معیار توپوگرافی با وزن نرمال ۵۶۳/۰ بیشترین تاثیر و معیار بارندگی با وزن نرمال ۰۵۵/۰ کمترین تاثیر را دارند. همچنین از بین معیارهای تاثیر گذار بر مکانیابی اجرای پروژه بانکت‏بندی، معیار توپوگرافی با وزن نرمال ۵۵۶/۰ بیشترین تاثیر و معیار بارندگی با وزن نرمال ۰۸۱/۰ کمترین تاثیر را دارد. در مرحله آخر، پس از تلفیق این لایه‌ها، نقشه نهایی مکان-های بهینه اجرای پروژه‌های فاروئینگ، پیتینگ و بانکت بندی تهیه گردید که نتایج اعتبار سنجی نشان می‌دهد که در بین نقشه‌های شایستگی تولید شده، نقشه شایستگی پروژه پیتینگ با میزان صحت ۷۹% بالاترین اعتبار را داراست.

---

کمبود آب در مناطق خشک و نیمه خشک دنیا موجب شکننده شدن شرایط زیستی شده است. بنابراین شناسایی محل­های مناسب جهت احداث سیستم­های جمع آوری آب باران یک گام مهم در راستای به حداکثر رساندن آب قابل دسترس برای کشاورزی و دیگر مصارف محسوب می­شود. با این حال انتخاب محل­ مناسب برای اجرای تکنولوژی­های مختلف سیستم­های جمع آوری آب باران در مقیاس بزرگ به دلیل نیاز به داده­ های زیست محیطی و زیر ساختی، یک چالش بزرگ تلقی می­شود. در این تحقیق عوامل تأثیر گذار بر نفوذ و ذخیره آب باران در پروفیل خاک در حوزه آبخیز رودسرآب شهرستان خوشاب مشخص شده و وارد فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) گردید که در این راستا وزن معیارهای شش گانه کاربری اراضی، شیب، نفوذپذیری، بافت خاک، عمق خاک و بارندگی با استفاده از ابزار ext-AHP نرم‌افزار Arc GIS۹,۳ به ترتیب برای تولید رواناب ۴۲۸۱/۰، ۱۹۳/۰، ۰۷۲۴/۰، ۰۷۲۵/۰، ۰۴۱۴/۰ و ۱۹۲۴/۰و به منظور ذخیره رواناب معیار‌های پنج گانه کاربری اراضی، شیب، نفوذپذیری، بافت خاک، عمق خاک به ترتیب ۱۰۲/۰، ۰۴۵۸/۰، ۱۰۲/۰، ۵۰۴/۰ و ۰۲۴۵/۰ بدست آمد. بنابراین نتیجه می­شود که اثر کاربری برای هدف تولید رواناب و اثر بافت خاک به منظور ذخیره رواناب در منطقه از بقیه عوامل بیشتر است. پس از تعیین وزن هر یک از معیارهای مزبور نقشه پتانسیل تولید رواناب و ذخیره نزولات جوی جهت جمع آوری آب در محیط GIS به روش ترکیب خطی وزنی تهیه شد. در نهایت نقشه مناطق مناسب تولید و ذخیره آب باران بدست آمد. سپس با استفاده از روش شکست­های طبیعی هیستوگرام در محیط GIS به پنج طبقه خیلی خوب، خوب، متوسط، ضعیف و خیلی ضعیف تقسیم شد، که از کل مساحت حوزه آبخیز مورد نظر (۸۲۰۰ هکتار) در مجموع ۵۸٪ از سطح حوزه دارای پتانسیل خوب و خیلی خوب برای ذخیره رواناب و ۱۹٪ از سطح حوزه دارای پتانسیل خوب و خیلی خوب برای تولید روناب هستند که در واقع نشان دهنده ظرفیت بسیار بالای این حوزه جهت ذخیره و استحصال رواناب است که بالاتر از ظرفیت آن برای تولید رواناب می باشد.

---

    

در سال­های اخیر در کشور ایران با توجه به روند افزایشی نرخ رشد جمعیت و همچنین افزایش تقاضای آب، حجم منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی با کاهش چشمگیری مواجه بوده است. یکی از راه­های جلوگیری از کاهش منابع و حفاظت از آن‌ها، مدیریت مصرف آب به ویژه در بخش شهری می­باشد. این مطالعه با هدف کنترل مصرف آب شهری با استفاده از تفکر سیستمی و نرم­افزار Vensim در شهر بیرجند انجام گردید. در این مدل ابتدا سرانه­ی موجود در منطقه طی سال­های ۹۲-۸۷ شبیه­سازی و سپس به پیش­بینی سرانه­ی آب شهری تا سال ۱۴۲۰ پرداخته شد. پس از آن سرانه­ی حاصل از تعریف سیاست کنترل مصرف که با در نظر گرفتن پارامترهایی مانند کاهش نشت، افزایش استفاده از قطعات کاهنده­ی مصرف در دو بخش خانگی و عمومی در سطح شهر، کاهش زمان استحمام، افزایش قیمت آب، کاهش روزهای تعطیل و همچنین جداسازی شبکه­ی آبرسانی فضای سبز از شبکه­ی آبرسانی شهری بدست آمد، با سرانه­ی موجود در شهر بیرجند مقایسه گردید. نتایج حاکی از آن است که با کنترل مصرف، سرانه­ی آب شهری به طور میانگین به میزان ۱۱/۲۹ درصد نسبت به شرایط معمول منطقه کاهش می‌یابد که این امر سبب کاهش حجم آب برداشت شده از منبع آب زیرزمینی به علت کاهش حجم آب ورودی به بخش شهری می­گردد.

و

---

هر ساله حدود ۴۱۳ میلیارد  متر مکعب آب در اثر نزولات جوی وارد کشور می‌شود که از این مقدار حدود ۲۸۳ میلیارد متر مکعب از طریق تبخیر و تعرق دوباره وارد جو می­شود. در واقع هدف از اجرای طرح‌های جمع‌آوری آب باران استفاده از میزان آبی است که توسط تبخیر و تعرق از دسترس خارج می­گردد. جمع‌آوری آب باران غالباً با هدف تأمین آب غیر شرب خانگی، آبیاری فضای سبز خانگی و شهری، آب شرب دام‌ها و آبیاری باغات به ‌صورت محدود انجام می‌شود. یکی دیگر از مصارف آب باران جمع­آوری شده، تامین آب شرب مورد نیاز حیات­وحش است که در کشورهای مختلف تجربه گردیده است. بر اساس اطلاعات موجود در کشور، هنوز مطالعات جامعی بر روی استفاده از سطوح آبگیر باران به منظور تامین آب شرب حیات وحش که منتهی به تهیه یک دستورالعمل اجرایی در این زمینه باشد صورت نپذیرفته است. در این راستا طرح "بررسی اثرات خشک­سالی بر تنوع زیستی جزایر دریاچه ارومیه و راهکارهای جایگزین تامین منابع آب" با هدف مطالعه و طراحی سطوح آبگیر باران به منظور تامین آب شرب حیات وحش جزایر سه گانه دریاچه ارومیه (کبودان، اسپیر و آرزو) به نحوی که این روش سازگار با محیط زیست بوده و تامین آب آن نسبتاً قابل اطمینان و بادوام باشد، و هم­چنین بومی­سازی الگوهای مطالعه و طراحی سیستم­های سطوح آبگیر باران جهت استفاده در سایر مناطق حفاظت شده کشور؛ در اولویت انجام توسط انجمن سیستم­های سطوح آبگیر باران ایران قرار گرفت. جهت رسیدن به اهداف این طرح مطالعات در قالب پنج بخش مجزا شامل: مروری بر روش­های جمع­آوری آب باران به ویژه برای حیات وحش، مروری بر اقلیم حوضه دریاچه ارومیه و خرداقلیم و تنوع زیستی جزایر با نگاه ویژه به خشک­سالی­های حاکم بر منطقه، مکان­یابی سیستم­های سطوح آبگیر باران مناسب برای جزایر دریاچه ارومیه، طراحی سیستم­های سطوح آبگیر باران مناسب برای جزایر دریاچه ارومیه (انتخاب محل اجرا و برآورد مالی)، دستورالعمل تأمین آب شرب حیات­ وحش با تکیه بر استحصال آب باران (جزایر دریاچه ارومیه) برنامه­ریزی و انجام پذیرفت. در حال حاضر نیز یک مورد از سامانه­های استحصال آب باران طراحی شده در جزیره کبودان واقع در دریاچه ارومیه در حال احداث است. همچنین از نتایج این مطالعات یک جلد کتاب با همکاری انجمن سطوح آبگیر باران و دفتر حفاظت از تالاب­های ایران در حال تهیه می­باشد.

---

با وجود این که نزدیک به ۷۰ درصد از سطح زمین را آب فرا گرفته است ولی «بحران آب» در بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشورهای واقع در کمربند خشک زمین مثل ایران، روز به روز ابعاد پیچیده­تری به خود می‌گیرد. تغییر اقلیم و مدیریت ناصحیح منابع آب از عوامل تاثیرگذار بر بحران آب در کشور می‌باشد. در این میان استفاده از روش­های مخلتف استحصال آب باران و استفاده بهینه از آن یکی از راهکارهای سازگاری با اثرات سوء تغییر اقلیم می‌باشد. فناوری باروری ابرها از جمله راهکارهای افزایش استحصال آب باران و در واقع افزایش و مدیریت منابع آب جوی می‌باشد که سال­های متمادی است که در سطح بین المللی استفاده شده و در کشور ایران سابقه‌ای ۱۸ ساله دارد. از سوی دیگر بحث اقتصادی بودن و مقرون به صرفه بودن استحصال آب نیز امر ضروری و مهمی می‌باشد. بنابراین هدف از تحقیق حاضر بررسی هزینه تمام شده هر متر مکعب آب استحصالی به کمک فناوری بارورسازی ابرها می‌باشد. به این منظور دو سناریوی ۱۰ و ۲۰ درصدی افزایش بارش برای حوضه‌های آبخیز استان همدان در نظر گرفته شد و با استفاده از ضریب رواناب حوضه آبخیز و هزینه‌های جاری و سرمایه‌ای اجرای پروژه‌های بارورسازی ابرها، هزینه تمام شده یک متر مکعب آب استحصالی برآورد شد. نتایج تحقیق حاضر نشان داد که به ازای هر متر مکعب آب استحصالی ناشی از بارورسازی ابرها تحت سناریوی ۱۰% و ۲۰% به ترتیب ۲۷۸ و ۱۸۶ ریال هزینه خواهد شد.

---

بنا به قرارگیری منطقه مورد مطالعه در قسمت‌های گرم و خشک ناهنجاری‌های بسیار قوی در جو بایستی به وقوع بپیوندد تا نزول برف و آن ‌هم به‌ صورت فراگیر به وجود آید که نمونه بارز آن سردچال‌های جوی هستند. به منظور بررسی وقوع بارش برف در استان کرمان از آمار ۱۰ ایستگاه هواشناسی واقع در استان استفاده شد. در همین راستا و برای تبیین ساختار و حرکت‌شناسی این سامانه، با مراجعه به تارنمای متعلق به مرکز ملی پیش‌بینی‌های محیطی و علوم جوی (NCEP/NCAR) از داده‌های ایستگاه‌های جو بالا استفاده و نقشه‌های همدید در زمان رخداد پدیده مذکور ترسیم شد. نتایج نشان داد روز قبل از بارندگی ناپایداری ضعیفی در منطقه وجود داشته ولی در روز بعد ناپایداری در طبقات مختلف جو تشدید شده است. نقشه‌های سینوپتیک فرود بسیار عمیق در ایران مرکزی همراه با هسته سردچال با میانگین دمای ۲۵- درجه سانتی‌گراد را نشان می‌دهند. ریزش هوای سرد تروپوسفر فوقانی و برخورد آن با هوای گرم عرض­های پایین­تر سبب شده تا بر روی منطقه جبهه‌زایی شدیدی به وجود آید. از سایر دلایل عمده می‌توان به قرارگیری منطقه در زیر هسته واگرایی رودباد و وجود پیچانه قوی در ایران مرکزی نام برد. با استقرار جریان واچرخندی بر روی پاکستان و با وارد شدن این جریانات به منطقه، ضمن عبور از روی دریای عمان و کسب رطوبت، نم لازم برای وقوع برف سنگین در منطقه را فراهم نموده است.

---

انتخاب ورودی‌های مناسب برای مدل‌های هوشمند از اهمیت به سزایی برخوردار است. زیرا باعث کاهش هزینه و صرفه‌جویی در وقت و افزایش دقت و کارایی مدل‌ها می‌شود. هدف از این مطالعه، کاربرد آزمون گاما برای انتخاب ترکیب بهینه متغیرهای ورودی که شامل تاخیر­های بارش، در مدل‌سازی سری زمانی بارش می‌باشد. سری زمانی ماهانه بارش در دوره زمانی ۱۳۸۳تا ۱۳۹۳ برای ایستگاه سینوپتیک رشت مورد استفاده قرار گرفت. پارامتر بارش با تأخیرهای مختلف به‌ عنوان ورودی به آزمون گاما در نظر گرفته شد. نتایج این آزمون نشان داد که سری زمانی با سه تأخیر، نتایج بهتری را برای مدل‌سازی ارائه می‌دهد. شبیه‌سازی با استفاده از دو مدل شبکه بیزین و رگرسیون خطی چند متغیره انجام گرفت. کارایی مدل‌ها با استفاده از سه معیار: ضریب تبیین (R^۲)، ریشه جذر میانگین خطا (RMSE) و شاخص پراکندگی (SI) محاسبه گردید. شبکه عصبی بیزین توانست بارش با سه ماه تاخیر را با مقدار ضریب تبیین ۸۲/۰ و ریشه جذر میانگین مربعات خطای ۸۴/۱۷ و شاخص پراکندگی ۱۷/۰ مدل­سازی کند. از میان این دو مدل با ساختار ورودی‌های یکسان، مدل شبکه عصبی بیزین عملکرد بهتری برای شبیه‌سازی سری زمانی بارش در مقایسه با رگرسیون چند متغیره داشته است. نتایج تحقیق نشان داد که آزمون گاما در انتخاب ترکیب ورودی مناسب در مدل‌های هوشمند می­تواند کارایی بهتری داشته باشد.

---

مدیریت نزولات جوی و استفاده بهینه از این منابع کمک شایانی به مدیریت منابع آب می­کند و همچنین در مدیریت منابع آب تخمین پارامتر هیدرولوژیکی نقش اساسی دارند. در این تحقیق تخمین بارش سه ایستگاه سینوپتیک آستارا، لاهیجان و جیرنده واقع در استان گیلان با استفاده از شبکه عصبی مصنوعی (ANN) و ماشین بردار پشتیان (SVM) انجام گرفته است. از روش تحلیل مؤلفه اصلی (PCA) برای پیش­ پردازش داده ­ها و تعیین داده­ های ورودی استفاده گردید. با توجه به نتایج، در روش تحلیل مؤلفه ­های اصلی نیز برای ایستگاه سینوپتیک آستارا و جیرنده، پنج مؤلفه اصلی و برای ایستگاه لاهیجان چهار مؤلفه اصلی انتخاب شده است. نتایج مدل­سازی حاکی از این است که، مدل شبکه عصبی مصنوعی مبتنی بر تحلیل مؤلفه اصلی (PCA-ANN) در ایستگاه ­های آستارا و جیرنده به ترتیب با مجذور میانگین مربعات خطای ۷۴/۲ و ۶۲/۲ میلی­متر و مدل ماشین بردار پشتیبان مبتنی بر تحلیل مؤلفه اصلی (PCA-SVM) در ایستگاه لاهیجان با مجذور میانگین مربعات خطای ۵۳/۲ میلی­متر را می­توان به عنوان مدل­های منتخب برای ایستگاه­ های مذکور انتخاب کرد. در نهایت با توجه به نتایج می­توان چنین نتیجه گرفت که روش ­های استفاده شده پیش­پردازش داده­ها در این تحقیق برای پیش ­بینی بارش همچنین مدل  SVMدر ایستگاه لاهیجان و مدل  ANN در ایستگاه‌های آستارا و جیرنده عملکرد قابل قبولی داشته است.

 

---

 

---

مدیریت جامع حوضه‌های آبخیز نیازمند شناخت و آگاهی از عوامل اقتصادی- اجتماعی موثر بر برنامه­ریزی، اجرا و نگهداری پروژه‌های آبخیزداری است. تحقیق پیش رو با هدف بررسی، شناسایی و تحلیل عوامل موثر بر موفقیت پروژه‌های آبخیزداری، از دید کارشناسان انجام شد. این تحقیق از نظر ماهیت از نوع تحقیقات کمی و با توجه به هدف تحقیق، از نوع تحقیقات کاربردی و از لحاظ گردآوری داده­ها، در زمره تحقیقات توصیفی - تحلیلی می­باشد که با فن پیمایش انجام گرفت. جامعه­ی آماری پژوهش شامل تمامی کارشناسان اداره کل منابع طبیعی استان خراسان جنوبی در سطح استان (۴۵ نفر) و اساتید و دانشجویان کارشناسی ارشد رشته مرتع و آبخیزداری دانشگاه بیرجند (۱۲ نفر) می‌باشد. نتایج نشان ‌داد که از دیدگاه جامعه آماری، «عوامل مشارکتی»، «عوامل آموزشی و ترویجی» و «ویژگی‌های اجتماعی آبخیزنشینان» بیشترین تأثیر را بر موفقیت طرح­های آبخیزداری دارند و « مشارکت آبخیزنشینان در اجرای پروژه‌ها»، «بازدید­های گروهی بهره­برداران از نمونه­های موفق»، «تناسب طرح‌ها با نیازهای آبخیزنشینان» و «استفاده از نیروها و کارشناسان متخصص و ماهر در انجام طرح­ها»، از مهم­ترین پیشران­های اثربخشی طرح‌های آبخیزداری و موفقیت آن­ها محسوب می­شوند.
 

---

---

---

---

به‌کارگیری داده‌­های بارندگی در مطالعات مربوط به هیدرولوژی و هیدرومتئورولوژی دارای اهمیت است. فرآیند تهیه­ این داده­ها، از دیدبانی و ثبت آن‌ها در ایستگاه_­های هواشناسی آغاز می­شود. باران­سنج که برای تعیین مقدار بارندگی استفاده می­شود، مستعد انواع مختلف خطاها است. به‌طوری که در مسیر انجام دیدبانی و ثبت داده­ها ممکن است بعضی خطاها در داده­های نهایی وارد شود. به‌همین دلیل کنترل کیفیت داده‌­های باران­‌سنجی اهمیت زیادی دارد. در این مطالعه، همگنی داده‌­های بارش سالانه برای ۶۱ ایستگاه باران­سنجی استان چهارمحال و بختیاری و ۸۲ ایستگاه باران­سنجی استان خوزستان مورد بررسی قرار گرفت. آزمون­های ناپارامتری پتی و بیشاند برای تشخیص ناهمگنی داده‌­ها انتخاب شده و نتایج مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که در آزمون پتی، از بین ایستگاه­‌های مورد بررسی در استان چهارمحال و بختیاری داده­‌های ۷ ایستگاه و در استان خوزستان داده‌­های ۲۴ ایستگاه ناهمگن هستند. در آزمون بیشاند فقط داده‌­های ۳ ایستگاه در استان خوزستان ناهمگن هستند.  اگرچه هردو آزمون­ جهت آزمون همگنی داده­های بارش استفاده می­شوند، اما آزمون پتی از دو فرضیه با توزیع­‌های پیوسته متفاوت از یکدیگر استفاده می­کند. از این‌رو، این آزمون برای تشخیص همگنی داده­ها در ایستگاه­‌های مطالعاتی توصیه می‌شود.

---

احداث سطوح آبگیر باران به‌عنوان یک راه‌حل کمبود آب شرب دام در مراتع شمال استان گلستان کم‌تر مورد بررسی قرار گرفته است. در تحقیق حاضر به‌منظور شناسایی مناطق مناسب جمع‌آوری آب باران در مراتع کلاله از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) استفاده شده است. از بین عوامل مؤثر در انتخاب مکان مناسب احداث سطوح آبگیر باران معیارهای کاربری اراضی، عمق خاک، فاصله از گسل، شیب، فاصله از آبراهه‌‌ و فاصله از دامداری انتخاب شدند. سپس به کمک منطق بولین نسبت به وزن‌دهی معیارهای انتخابی اقدام شد. در این روش مناطق نامناسب و محدودکننده وزن صفر و مناطق مناسب ارزش عددی یک را به خود اختصاص دادند. با تلفیق لایه‌های اطلاعاتی مناطق مستعد و غیر مستعد برای جمع‌آوری آب باران مشخص شدند. نتایج نشان داد که از بین معیارهای انتخابی بیش‌ترین محدودیت در منطقه مطالعاتی ناشی از شیب بود که باعث شد ۷/۹۴ درصد منطقه نامناسب برای احداث سامانه آبگیر باران شناخته شود و ۳/۵ درصد از سطح مراتع پتانسیل‌ لازم برای‌ اجرای‌ سامانه را داشته باشد. این ‌نتیجه یک امر قطعی‌ نیست‌ و رسیدن به یک نتیجه مطلوب نیازمند به وجود اطلاعات و داده‌های کافی و انتخاب روش‌ها، تکنیک‌ها و معیارهای مناسب است که نحوه به‌کارگیری آن‌ها در مطالعات شناسایی مکان مستعد برای احداث سامانه‌های آبگیر ضروری به نظر می‌رسد

---

تغییرات آب و هوایی تأثیر قابل توجهی بر تولید جهانی محصولات کشاورزی داشته است. مطالعه تأثیر تغییرات اقلیمی بر تولید محصولات کشاورزی برای اتخاذ تصمیمات پیشگیرانه جهت بهبود کشاورزی بسیار مهم است. هدف پژوهش حاضر شبیه­سازی الگوی کشت محصولات کشاورزی دشت جیرفت تحت تاثیر سناریوهای مختلف اقلیمی است. بدین منظور در آغاز با استفاده از تحلیل­های رگرسیونی اثر متغیرهای اقلیمی دما و بارش بر عملکرد محصولات پیاز و سیب­زمینی در دوره ۱۴۰۱-۱۳۷۰ بررسی شد. علت انتخاب این دو محصول آن است که سطح زیرکشت بالایی را به خود اختصاص می­دهند و در دو کشت بهاره و پاییزه انجام می­شود. آن‌گاه با استفاده از مدل گردش عمومی HasGEM۳ تغییرپذیرهای اقلیم دشت جیرفت تحت سناریوهای سری ۵/۸، ۵/۴، ۶/۲ RCP موجود در جدیدترین گزارش هیئت بین­دولی تغییر اقلیم (گزارش پنجم) برای دوره­های (۲۰۴۵-۲۰۱۱)، (۲۰۶۵-۲۰۴۶)، (۲۰۷۹-۲۰۶۶) و (۲۰۹۹-۲۰۸۰) پیش­بینی شد. در پایان با به­کارگیری رهیافت برنامه­ریزی ریاضی مثبت الگوی کشت منطقه شبیه­سازی و اثرگذاری­های تغییر اقلیم بر الگوی کشت در دوره­های یاد شده بررسی شد. نتایج نشان داد پارامترهای اقلیمی دما و بارش تاثیر معنی­داری بر عملکرد محصولات منتخب دارد. هم­چنین با اعمال پیش­بینی تغییرپذیری­های اقلیم در مدل الگوی کشت همه محصولات منتخب در دوره­های (۲۰۴۵-۲۰۱۱)، (۲۰۶۵-۲۰۴۶)، (۲۰۷۹-۲۰۶۶) و (۲۰۹۹-۲۰۸۰) بر اساس پیش­بینی­های مدل HasGEM۳ تحت تاثیر سناریوهای مختلف اقلیمی قرار می­گیرند. با در نظر گرفتن اثرگذاری­های تغییر اقلیم و بهبود بهره­وری محصولات کشاورزی از اثرگذاری­های سوء این پدیده کاست. نتایج این تحقیق‌ می‌تواند در برنامه‌ریزی کشاورزی و توسعه اقتصادی شهرستان جیرفت سودمند باشد. 

---

حوضه‌های آبخیز مرزی مناطقی از زمین هستند که آب را به یک مجموعه آبی مشترک مانند رودخانه، دریاچه یا دریا تخلیه می‌کنند. این حوضه‌ها برای ایران مهم هستند زیرا منابع آبی برای کشاورزی، صنعت و مصرف انسانی و هم‌چنین مزایای اکولوژیکی برای تنوع زیستی و تنظیم آب و هوا را فراهم می‌کنند. در این بین یکی از حوزه‌های مهم و مرزی ایران در شرق بلوچستان هم مرز با کشور پاکستان قرار دارد. این حوزه آبخیز که با نام هامون ماشکیل شناخته می‌شود، شرقی‌ترین حوزه آبخیز کشور است که سالانه ۲۹۷ میلیون متر مکعب از رواناب حوزه از کشور خارج و وارد کشور پاکستان می‌شود. بنابراین از آن‌جایی که حوزه‌های آبخیز مرزی در ایران به‌ویژه در مناطق خشک نیازمند مدیریت یکپارچه و مشارکتی آب و هم‌چنین مصرف پایدار و کارآمد آب در داخل کشور است. در این مطالعه به بررسی ضرورت و اهمیت سامانه‌های سطوح آبگیر نقش آن در جلوگیری از هدر رفت آب در آبخیز مرزی اسفندک سراوان پرداخته شده است. در این تحقیق با توجه به ضرورت بررسی رواناب حوضه‌های آبخیز مرزی و با توجه به اهمیت حوزه آبخیز اسفندک در شهرستان سراوان، ابتدا به بررسی وضعیت و روند دبی ایستگاه هیدرومتری اسفندک که در ابتدای رودخانه ماشکید وجود دارد پرداخته می‌شود. برای این منظور از آزمون ناپارامتریک من کندال استفاده شد. و در ادامه به توجه به نبود ایستگاه هیدرومتری در سطح حوزه آبخیز با استفاده از داده‌های تصاویر ماهواریی Treaclimate به بررسی وضعیت رواناب و حجم رواناب خروجی از ایران به کشور پاکستان پرداخته شد. نتایج جدول نشان می‌دهد که در مقیاس فصلی و سالانه روند دبی در ایستگاه مورد مطالعه روند نزولی (کاهشی) است. به‌طوری‌که در مقیاس‌های سالانه، فصول بهار و تابستان این روند معنی‌دار در سطح ۹۵ درصد است. تجزیه و تحلیل مجموعه داده‌های ۲۲ ساله از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۰ نشان می‌دهد که به‌طور متوسط بیش از ۱۳ میلیون متر مکعب آبی که این حوضه جمع‌آوری می‌کند از طریق رودخانه مرزی از ایران به پاکستان می‌ریزد. بدون سازه‌های استحصال آب، آبخیزداری و ذخیره آبخوان، این آب در اثر رواناب هدر می‌رود. بنابراین، با اجرای سیستم‌های برداشت آب باران به‌طور موثر و کارآمد، منطقه می‌تواند به اهداف توسعه پایدار خود دست یابد و امنیت آبی خود را افزایش دهد.