بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، زنجان، ایران
چکیده: (80 مشاهده)
دمای رویه زمین یکی از فراسنجهای اثرگذار بر بسیاری از فرایندهای طبیعی و انسانی است. در این پژوهش توزیع مکانی دمای رویه زمین در استان زنجان در دوره 2001 تا 2023 با استفاده از فراورده MOD11A2 V6.1 مودیس بررسی شده است. در این راستا اثر ارتفاع طول و عرض جغرافیایی بر پراکندگی دمای رویه زمین، الگوی مکانی آن و پهنه‌های دمایی استان به ترتیب با استفاده از روش‌های همبستگی جزئی، آماره G* و تحلیل خوشه‌ای ارزیابی و آشکار شد. یافته‌ها نشان داد که میانگین دمای رویه زمین در روز 6/24 و در شب 3/5 درجه سلسیوس بوده است. بررسی اثر عوامل مکانی بر دمای رویه زمین نشان داد که رابطه ارتفاع طول و عرض جغرافیایی با دمای رویه زمین منفی است. ازاین‌رو با حرکت از جنوب به شمال، باختر به خاور و زمین‌های پست به بلندی‌ها دما کاهش می‌یابد. بااین‌همه ارتفاع بیش‌ترین اثر را بر دما دارد و اثر طول جغرافیایی و عرض جغرافیایی ضعیف‌تر است. ازاین‌رو اثر ارتفاع می‌تواند بر اثر طول و عرض جغرافیایی چیره شود. دمای رویه زمین در استان، با اطمینان 95 درصد و بیش‌تر از یک الگوی خوشه‌ای پیروی می‌کند که پستی‌ها و بلندی‌های استان بیش‌ترین نقش را در شکل‌گیری آن داشته‌اند؛ به گونه‌ای که خوشه‌های بیشینه دما هماهنگ با زمین‌های پست و خوشه‌های کمینه دما هماهنگ با بلندی‌ها است. پهنه‌بندی دمای رویه زمین نشان داد که گستره استان را می‌توان به 4 پهنه دمایی بخش کرد؛ به گونه‌ای که میانیگن دمای روزهنگام و شب هنگام رویه زمین در هر چهار پهنه با اطمینان بیش از 99 درصد متفاوت هستند. ارتفاع و شکل زمین در ایجاد پهنه‌های چهارگانه دمایی برجسته‌ترین نقش را داشته‌اند؛ ازاین‌رو گرم‌ترین پهنه هماهنگ با زمین‌های پست شمال خاوری استان (دره قزل اوزن) و سردترین پهنه هماهنگ با مرتفع‌ترین نواحی استان هستند. همچنین سمت و سوی پهنه‌ها در بیش‌تر نواحی شمال باختری جنوب خاوری است. دمای روزهنگام رویه زمین در گروه نخست 9/23، گروه دوم 3/27، گروه سوم 8/28 و گروه چهارم 8/18 درجه سلسیوس است. همچنین میانگین دمای شب‌هنگام رویه زمین در گروه نخست، 4/4، گروه دوم 9/6، گروه سوم 1/12 و گروه چهارم 9/1 درجه سلسیوس بوده است. ازاین‌رو گروه سوم گرم‌ترین و گروه چهارم سردترین پهنه‌های دمایی هستند.
تکمیل و ارسال فرم تعارض منافع نویسنده گرامی ، پس از ارسال مقاله ، جهت دریافت فرم، لطفا بر روی کلمه فرم تعارض منافع کلیک نمایید و پس از تکمیل، در فایل های پیوست مقاله قرار دهید.
