بخش تحقیقات حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، شیراز، ایران
چکیده: (4126 مشاهده)
آگاهی از چگونگی عملکرد سامانه‌های پخش سیلاب بر مهار سیلاب و تغذیهی مصنوعی آبخوان‌ها در کنار سایر عوامل طبیعی مؤثر در تغذیه سفره‌ها، از مهمترین فعالیتهای قابل ارزیابی در مدیریت طرح‌های پخش سیلاب بر آبخوان‌ها (آبخوانداری) است. هدف این مقاله بررسی اثر طرح‌های آبخوانداری بر مهار سیلاب و تغذیهی آبهای زیرزمینی دشت گربایگان فسا در واقعهی سیلاب بیسابقه بهمن 1395 است. برای نشان دادن نقش سامانه‌های پخش سیلاب بر مهار سیلابها، عمق سیلاب خشکهرود بیشهزرد در بازهی زمانی وقوع سیلاب (25/11/1395 تا 30/11/1395) اندازهگیری و مقدار بده و حجم سیلاب ورودی و خروجی رواناب به دست آمد. نتایج نشان داد که بیشینه عمق سیلاب 176 سانتیمتری با بده بیشینه 330 مترمکعب بر ثانیه، با انجام عملیات پخش به لایه نازک 8 سانتیمتری بر روی لبهی کانالهای پخش تبدیل شده که علاوه بر مهار سیلاب، از بروز فرسایش جلوگیری میکند. برای نشان دادن نقش پخش سیلاب بر تغذیه آبخوان، 6 چاه مشاهدهای (پیزومتر) و یک چاه بهرهبرداری به مدت 2 ماه قبل از وقوع سیلاب و 5 ماه پس از آن پایش گردید. نتایج نشان داد که 2 ماه پس از وقوع سیلاب آب به سفره رسیده و صرف تغذیه آبخوان شده است. در این رویداد حدود 9924313 مترمکعب (بین 8424956 تا 11423670 مترمکعب) آب وارد آبخوان شده و صرف تغذیه آبخوان شده است. چاه آب آشامیدنی ایستگاه یعنی W1 که در مرکز سامانهی پخش سیلاب منطقه، دور از منطقه برداشت کشاورزی و خارج از شبکه جنگلی قرار گرفته بیشترین افزایش (5/2 متر) را نشان میدهد. تامین پایدار آب زیرزمینی برای ادامه فعالیت در این منطقه و مناطق مشابه بسیار ضروری است. برپایه نتایج این بررسی و پژوهش‌هایی که در 37 منطقه دیگر کشور انجام شده، می‌توان با اجرای سامانه‌های آبگیر پخش سیلاب، بحران کم آبی را در این مناطق با ضریب اطمینان بالایی مدیریت کرد. آمادگی برای استفاده از رویداد‌های نادر در این مناطق بسیار ضروری است.
