|
تحلیل تغییرات مکانی سلامت آبخیز با استفاده از مدل مفهومی فشار- حالت-پاسخ (PSR) (مطالعه موردی: آبخیزحفاظت شده شیدا، استان چهار محال و بختیاری)
|
فائزه محرمی   ، بیژن خلیلی مقدم ، زینب حزباوی* |
| دانشگاه محقق اردبیلی |
|
|
چکیده: (25 مشاهده) |
| با توسعه و پیشرفت جوامع، تضاد بین انسان و طبیعت در مقیاس آبخیز به‌طور قابل توجهی افزایش می‌یابد. بر همین اساس، ارزیابی درجه سلامت آبخیز و پایش تغییرات مکانی آن می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای کاهش این تضاد استفاده شود. این مطالعه با تمرکز بر آبخیز حفاظت شده شیدا در استان چهارمحال و بختیاری، اهمیت استفاده از رویکردهای چندشاخصه در مدیریت و حفاظت از آبخیزها را برای مقابله با چالش‌های محیط‌زیستی برجسته می‌کند. برای انجام کار، از مدل فشار-حالت-پاسخ (PSR) استفاده شد که برای پیاده‌سازی چارچوب اولیه، ابتدا به‌ترتیب پنج، 12 و 11 متغیر (طبیعی و انسانی) برای زیرشاخص‌های فشار (PSI)، حالت (SSI) و پاسخ (RSI) محاسبه شد. پس از بررسی هم خطی و خودهمبستگی آن‌ها، از هر زیرشاخص یک متغیر حذف شد و بنابراین محاسبات نهایی زیرشاخص‌های مذکور با 4، 11 و 10 متغیر صورت پذیرفت. سپس نسبت به وزن‌دهی به روش کریتیک اقدام و در نهایت با استفاده از میانگین هندسی، شاخص سلامت آبخیز (WHI) محاسبه شد. میانگین و انحراف معیار PSI، SSI، RSI و WHI به‌ترتیب برابر با 10/0±23/0، 04/0 ± 14/0، 02/0 ± 10/0 و 11/0 ± 47/0 به‌دست آمد. همان‌گونه که مشاهده می‌شود آبخیز شیدا از نظر PSI، SSI، RSI و WHI به‌ترتیب در طبقات کم، بسیار کم، کم و متوسط قرار گرفته است. نتایج وزن‌دهی کریتیک نیز نشان داد که متغیر تبخیر در ارزیابی PSI، متغیرهای درصد پوشش‌گیاهی و درصد مواد آلی در ارزیابی SSI و متغیر اجرای سیاست‌گذاری‌ها در ارزیابی RSI بیش‌ترین تأثیر را داشتند. هم‌چنین وزن PSI، SSI و RSI به‌ترتیب برابر با 48/0، 30/0 و 22/0 به‌دست آمد. نتایج حاصل از پژوهش حاضر، مبنای اولیه برای توسعه شاخص‌های چندمقیاسی پیشرفته و مدل‌های مفهومی جامع‌تر که می‌توانند وضعیت بوم‌شناختی آبخیزهای حفاظت شده را به طور کامل‌تری منعکس کنند و مشکلات سلامت آن‌ها را با دقت بیش‌تری شناسایی کند، فراهم نموده است. |
|
| واژه‌های کلیدی: فشارهای انسانی، تغییرات محیطی، شاخص‌های ارزیابی، پهنه‌بندی مکانی، پاسخ آبخیز |
|
|
|
|
نوع مطالعه: پژوهشي |
موضوع مقاله:
تخصصي
|
|
|
|
|
|
|
| ارسال پیام به نویسنده مسئول |
|
|
|
| ارسال نظر درباره این مقاله |
|
|
|
