چکیده

سیل‌ یک ‌پدیده ‌طبیعی ‌است‌ که رویداد، اندازه ‌و تکرار آن ناشی‌ از عوامل‌ متعددی ‌است‌ که‌ بسته ‌به ‌شرایط اقلیمی‌، زمین­شناسی و جغرافیایی‌ هر منطقه ‌تغییر می‌کند. ضرورت آگاهی از وضعیت منابع آب و نیز عدم وجود شبکه‌ قابل قبولی از ایستگاه­های هیدرومتری، اهمیت استفاده از روش­های غیرمستقیم برای محاسبه حجم رواناب در‌ حوضه‌های آبریز را بیش از پیش آشکار می­سازد. حوضه­ی آبخیز شاهرود از ارتفاعات شمال بیرجند تا دامنه­های‌ ارتفاعات شرقی و جنوبی گسترده شده و از نظر تقسیمات حوضه­های آبخیزکشور، جزء حوضه کویر لوت محسوب‌ می‌گردد. تغییر کاربری طبیعی اراضی و ساخت و سازهای صورت گرفته در حوضه بالادست، ساخت و سازهای غیر‌ مجاز در حاشیه کانال­ها و عدم رعایت حریم رودخانه از جمله اصلی­ترین دلایل افزایش پتانسیل سیل­خیزی حوضه­ی شاهرود در سال­های اخیر می­باشد. در این پژوهش پس از تهیه نقشه زمین­شناسی حوضه و شناسایی جنس و نوع سنگ­های حوضه بر اساس تیپ سازندهای موجود، پارامترهای نگهداشت سطحی حوضه تعیین گردید در ادامه بر اساس پارامترهای زمین­شناسی، سنگ­شناسی، هیدرولوژی و هیدروژئولوژی حوضه نقشۀ استعداد منطقه برای تولید رواناب تعیین گردید. براساس نتایج این تحقیق تنها 4 کیلومتر مربع از سطح حوضه (25/0 درصد از کل حوضه) را مناطق با پتانسیل سیل خیزی کم و 1344 کیلومتر مربع دیگر از سطح کل حوضه (84 درصد از کل حوضه) مربوط به مناطق با پتانسیل سیل خیزی زیاد و بسیار زیاد می­باشد. شناسایی مناطق سیل خیز حوضه شاهرود می­تواند در امر حفاظت خاک و کاهش خسارات­های سیل کمک نموده و امکان مدیریت حوضه آبریز را به نحو مطلوب­تری فراهم نماید.